Sekrety i techniki rabowania

 „Polowanie na niemieckich naukowców” – Sean Longden

Zaintrygował mnie najpierw tytuł. „Polowanie”? Nazistowscy naukowcy woleli ukrywać się po niemieckich wsiach i pracować tam jako parobcy, a nawet siedzieć w niemieckich lub alianckich więzieniach w oczekiwaniu na proces, niż żyć bezpiecznie i w luksusie w USA, prowadzić nadal swoje badania, i dlatego trzeba było na nich specjalnie polować? Naprawdę? Okazało się, że oryginalny tytuł jest zupełnie inny niż ten wątpliwy wymysł polskiego wydawcy: „T-FORCE.The Race for Nazi War Secrets,1945”. Chodziło tak naprawdę o wyścig po nazistowskie tajemnice technologii wojennej i to było zrozumiałe.

W lipcu 1944 toku generał Eisenhower wydał tajny rozkaz powołania tak zwanej Target Force (T-Force). Jednostka ta została mocno utajniona, i właściwie na długie lata zniknęła z kart historii drugiej wojny światowej oraz zimnej wojny. Stosunkowo łatwo domyślić się można, dlaczego.

Sean Longden, historyk społeczny (cokolwiek to znaczy), relacjonuje w swojej publikacji operacje T-Force, dzięki którym zachodni alianci zdobyli tajemnice wojskowe i przemysłowe Trzeciej Rzeszy i pozyskali do współpracy niemieckich naukowców, a trzeba zdawać sobie sprawę, że Niemcy w tym czasie byli potęgą w zakresie techniki i technologii wojskowej. Ich badania, eksperymenty i odkrycia znacznie przewyższały resztę świata. Niewiele brakowało, by pierwsi zbudowali bombę atomową. Langden wielokrotnie podkreśla, że pomysł tego typu jednostki pochodził od komandora Iana Fleminga, późniejszego autora książek o Jamesie Bondzie.

Wbrew tytułowi jednostka „polowała” może nawet bardziej niż na naukowców, choć na nich oczywiście też, na sprzęt szyfrujący, radionadajniki, projekty nowych rozwiązań w samolotach i czołgach, na nowe rodzaje wyjątkowo wytrzymałej stali, plany nowych napędów do torped, wyniki badań i eksperymentów.

T-Force (jednostka rodziła się w bólach i wielokrotnie zmieniała nazwę) początkowo nie odnosiła większych sukcesów. Może wręcz przeciwnie. Owszem, jej członkowie dotarli pierwsi do pewnych dokumentów i archiwów, ale albo je podarli, albo zostawili porozrzucane, bo nie potrafili ocenić ich realnej wartości. Dopiero po lądowaniu w Normandii działania jednostki zaczęły przynosić wymierne efekty. Niemieckich, i nie tylko, naukowców tropili także po zakończeniu działań wojennych.

Czy książka jest ciekawie napisana? Może zacytuję fragment, żeby każdy mógł to ocenić sam.

„Piętnastego sierpnia 8. batalion został dodatkowo osłabiony o stu ludzi z dowództwa i kompanii wsparcia, którzy trafili do oddziałów 49. Dywizji. Następnego dnia czterech oficerów i czterdziestu żołnierzy niższych stopni przydzielono do 1./6. batalionu Queen’s Regiment. Następni w kolejce do odejścia byli sanitariusze, których przeniesiono do Oxfordshire and Buckingghamshire Light Infantry. Z kolei adiutant batalionu, przesunięty do 49. Dywizji, trafił do batalionu Hallamshire, który poniósł duże straty podczas walk w Normandii. Z grupy Królewskich uformowano kompanię D 4. batalionu Royal Welsh Fusilies, którą później oficerowie batalionu nazwali Królewską. W połowie sierpnia w 8. batalionie King’s Regiment zostało zaledwie ośmiu oficerów i stu sześćdziesięciu siedmiu żołnierzy niższych stopni” [1].

Zdarzało się, że T-Force i jej poprzednie wersje nazywali żołnierze z innych oddziałów jednostką rabusiów czy rozbójników, ale tego tematu autor specjalnie nie rozwija. Za to czytelnik może sam zastanowić się, czy istniała jakaś znacząca różnica między nimi, a wojskami niemieckimi i radzieckimi rabującymi w Polsce całe fabryki i inne rzeczy w czasie swoich ofensyw.

Do osobistego rozważenia jest kwestia chronienia niemieckich (i innych, na przykład francuskich) naukowców przed odpowiedzialności karną za przyczynienie się do ludobójstwa. Przyjmuję do wiadomości, że nie wszyscy oni byli nazistami, nie wszyscy własnoręcznie mordowali podludzi, ale jednak produkowali i ulepszali broń dla tych, którzy mordowali osobiście.

Na długo przez zakończeniem II wojny światowej wiadomo było, że świat wkrótce się zmieni, że dotychczasowi sojusznicy staną się wrogami. To oznaczało, że niemieckich naukowców przejmą albo alianci, albo ZSRR. Tak, taka była rzeczywistość, ale… wyjaśnienie nie jest usprawiedliwieniem.

„Wielu członków T-Force zapamiętało, że Brytyjczycy bez ociągania dołączyli do rozgrabiania Niemiec. Cechowała ich obłuda, a rzeczywista skala brytyjskich działań mających na celu zdobycie niemieckich maszyn, sprzętu i nowatorskiej technologii nigdy nie została publicznie ujawniona. W dodatku w Wielkiej Brytanii rozpowszechniano kłamstwo, że Brytyjczycy koncentrowali się na pomocy w odbudowie Niemiec. Prawda była taka, że w pierwszych latach okupacji T-Force metodycznie przeszukiwała terytorium Niemiec, aby zagarnąć wszystko, co było potrzebne do odbudowy brytyjskiego przemysłu” [2].

Za najciekawsze uważam te fragmenty, które dotyczą działań T-Force już po zakończeniu wojny, na przykład w radzieckiej strefie okupacyjnej – to już bywa sensacja w pełnym wymiarze. W żadnym przypadku nie James Bond, ale to w końcu fakty, a nie urojenia i fantasmagorie.

„Polowanie na…”: 528 stron, trochę umiarkowanie ciekawych reprodukcji zdjęć, niewyraźna mapa, dodatek, przypisy, bibliografia.

---
[1] Sean Longden, „Polowanie na niemieckich naukowców”, przekład Katarzyna Skawran, wyd. RM, 2025, s. 49.
[2] Tamże, s.401-402.




Książka z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.

Fantastyczna, ale nie o Kóbie

 „Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli” – Radek Rak

Rak potrafi pisać. To jest świetna książka. Baśń albo zbiór bajań dla dorosłych napisanych z takim polotem i wyobraźnią, że aż dech zapiera. Natomiast ma jeden poważny minus, a jest nim Jakób Szela, przywódca chłopski podczas antyszlacheckich wystąpień chłopów w Galicji w XIX wieku (tzw. rabacji galicyjskiej) – postać autentyczna i historyczna. Po co Rak wpakował kogoś takiego do baśni, to ja pojęcia nie mam. Czemu nie Kościuszko, na przykład? Zgrzyt i dysonans byłby taki sam. W każdym razie jeśli ktoś ma chęć poznać prawdę o Szeli, musi zdecydowanie szukać gdzieś indziej.

„I Zły Człowiek zaczyna bajać: No więc zaczęło się, że mnie wypierdolili z klasztoru. Co tak patrzysz? Że z klasztoru? Ano, niejeden by rzekł, że sam odszedł, bo zawżdy lepiej wygląda, gdy mówimy, że my coś zrobili sami, że to nasz wybór był. Który chłop powie, że go baba z chałpy na cztery wiatry pogoniła? No? Ale zaś to wszystko gówno prawda i gówno warte. Mnie ta z klasztoru wypierdolili i już, a za co, to już nie twoja sprawa. Bycie pustelnikiem nie różni się wiele od życia w klasztorze. Pracujesz i się modlisz. Tyle że nie musisz wstawać w środku nocy, jeśli ci się nie chce, ani spowiadać się zbyt często nie musisz, i nikt się nie przypieprza, ile wypijasz. W dodatku znajdą się tacy, co powiedzą, żeś jest mądry jak Salomon i święty jak sam Pieterpaweł. Chleb ci przyniosą, słój smalcu albo gąsiorek wódki. Właściwie to dla samotnego chłopa trudno o lepszy fach nad pustelnictwo. Pomyśl o tym, Kóba, nie radzę ci źle” [1].

Ponoć w tamtych czasach tak właśnie pisało się to imię, a więc Kóba Szela raz jest drzewem, innym razem kotem, kamieniem, lasem (przez lat czterdzieści). Wędruje po Beskidzie szukając serca Króla Węży, bo swoje sprezentował Malwie (dziewce), a jakże to żyć bez serca?

„Nagle daje się słyszeć szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnia cały las, w którym rośnie Jakób [przemieniony w drzewo]. Ukazują się też języki jakby z ognia, które się rozdzielają i na każdym z drzew spoczywa jeden. Całe wielkie połacie lasu padają na kolana i giną w ofierze dla nienasyconych bóstw deszczu i gromu. I gdy po ogniu przychodzi szmer łagodnego powiewu, a z tym szmerem - słońce, tyle słońca, ile jeszcze nigdy nie było, Jakób już wie. Buk ojciec leży obok, zdruzgotany piorunem, i jest martwy, choć ciągle zielony, bo drzewa nie umierają tak łatwo" [2].

W zasadzie fabuła nie jest w tym przypadku jakoś specjalnie ważna – liczy się język, styl, narracja, opisy sytuacji czy miejsc. Intrygujące bywają przekonania narratora zawarte w słowach któregoś z bohaterów. Na przykład:

„Za najważniejsze rzeczy nie trzeba płacić. Nie płacisz za to, że się urodziłeś. i za to, że umrzesz, też nie zapłacisz. Kochanie jest za darmo, a jeśli nie jest, to szkoda sobie takim kochaniem zawracać głowę. Im więcej coś kosztuje, tym mniej jest warte" [3].

Zwłaszcza ostatnie zdanie obracam w myślach i kombinuję, na ile może być prawdziwe.

„Przyjdzie jakiś Pohl, Staff, Lesman czy Lehm, może spolszczy nazwisko, a może nie, i napisze wam kulturę, napisze wam historię, napisze wam Polskę, bo sami nie potraficie, boście dzieci krnąbrne i głupie" [4].

Trochę szyderstwa, trochę złośliwości, mnóstwo dobrego humoru i – co cenię chyba najbardziej – nawiązania i odniesienia. Do innych dzieł literackich (Szostak, Gombrowicz itd.), a nawet do popularnych kiedyś kawałów (Czemu jesteś taka surowa dla Piekiełków? Bo ich jakoś, cholera, nie lubię.).

„Baśń o wężowym sercu” to znakomita rozrywka, zabawa na dobrym poziomie, ale żadnych prawd historycznych, żadnej nauki czy wiedzy się tu raczej nie znajdzie. Nie, żeby to było jakoś szczególnie ważne lub konieczne, ale uprzedzam – skoro tytułowym bohaterem jest postać historyczna. A mógł być bohaterem Antek Rzepa albo inny Ignac Gajda i mielibyśmy 10/10.

---
[1] Radek Rak, "Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli", wyd. Powergraph, 2019.
[2] Tamże, s. 140.
[3] Tamże, s. 244.
[4] Tamże, s. 306.