piątek, 22 grudnia 2017

Eksperyment? Granie wariata?


„Kolekcja nietypowych zdarzeń” – Tom Hanks

Czasem zdarza się, że w jakiejś grupie ludzi ktoś skupia na sobie uwagę, gdyż ma do powiedzenia coś – według niego! – bardzo ważnego albo śmiesznego. No i mówi. Mówi, mówi, mówi, a kiedy kończy, zapada niezręczna cisza, bo jakoś tak wyszło, że – podobnie jak żona w starym kawale – nie mówił, o czym mówi. Słuchacze spoglądają po sobie nieco niepewnie, aż wreszcie ktoś zbiera się na odwagę i pyta zdezorientowany: eee… no i co? Co dalej? O co chodzi?

„Kolekcja nietypowych zdarzeń” to zbiór opowiadań. W pierwszym z nich („Trzy tygodnie męki”) poznajemy Annę i „dziecinkę”, czyli faceta, z którym nawiązuje ona romans. Nie zauważyłem, nie pamiętam, czy w tekście (relacja w pierwszej osobie – dzieje trzytygodniowego romansu opowiada właśnie „dziecinka”) pada jego imię, ale bohaterka często w różnych okolicznościach chwali go słowami „zuch dziecinka!”, więc tak go zapamiętałem.
Anna jest niesamowicie aktywna, angażuje się – i to z powodzeniem – w mnóstwo rozmaitych przedsięwzięć. „Dziecinka”, nieco… ociężały, może spędzić cały dzień nie robiąc nic i to bez poczucia, że stracił czas czy cokolwiek. Ona zmusza go do biegania, zdrowej diety, nauki nurkowania, wyjazdów w ciekawe miejsca, ćwiczeń jogi, udziału w interesujących przedsięwzięciach i innych takich. On to wytrzymuje przez trzy tygodnie, aż wreszcie, przy okazji jego przeziębienia, oboje dochodzą do wniosku, że nie są dla siebie odpowiednimi partnerami. Eee… no i co?

Być może (być może!!!) „Zatrzymajcie się u nas” jakoś zniosą miłośnicy teatru. Być może „Wigilia 1953 roku” ma w sobie coś, choć właściwie nie bardzo wiem, co. Być może bez większych oporów da się przeczytać „Niezwykły weekend”. Eee… no i co? Po co?

Reasumując, a starałem się zrobić to bardzo, bardzo delikatnie, opowiadania Toma Hanksa są o niczym i bez większej wartości. Sprawiają wrażenie eksperymentu psychologicznego: zobaczmy, czy wystarczy niezłe aktorstwo i milusi uśmiech podczas odbierania „malucha” (prezent od Polaków), by wypromować książkę właściwie bez jakiejkolwiek sensownej treści, bez przesłania, bez motywu przewodniego, bez… czegokolwiek. Chyba się udało, a szkoda, bo teraz zalani zostaniemy „literaturą” aktorek, piosenkarek i innych celebrytek, bo przecież pisać każdy może.

Tylko z tym prorokowaniem nagrody Nobla dla Hanksa chyba jednak spece od marketingu za bardzo przesadzili. Autorki Harlequinów bardziej na tę nagrodę zasługują.

środa, 20 grudnia 2017

O łapaniu za jaja kilku srok

„Gniazdo szerszeni” – Patricia Cornwell

Gniazdo szerszeni jest to symbol, znak malowany na samochodach i umieszczany na mundurach policji w miasteczku Charlotte, rozwijającego się dynamicznie centrum bankowo-przemysłowego w Karolinie Północnej. Zdaje się, że nie wykonano go zbyt realistycznie, bo część z noszących go funkcjonariuszy nie wie dokładnie, co on oznacza i jakie jest jego pochodzenie.

W Charlotte ktoś, nazywany przez dziennikarzy „Czarną Wdową”, morduje strzałami w głowę przyjezdnych biznesmenów oraz maluje im na genitaliach sugestywne obrazki. W poszukiwania mordercy zaangażowana jest komendantka lokalnej policji, Judy Hammer i jej dwie żrące się ze sobą zastępczynie, ale szczególnie 42-letnia Virginia West oraz początkujący, młody, ponoć niezwykle przystojny dziennikarz, jednocześnie policjant-wolontariusz, Andy Brazil.

Jednak kryminalny wątek obejmuje może z połowę tej powieści (zdecydowanie zbyt długiej), bo jest w niej jeszcze kilka innych, o charakterze społeczno-obyczajowo-psychologicznym. A to matka alkoholiczka, a to powolna degrengolada związku silnej kobiety i słabego mężczyzny, a to konieczność i umiejętność lawirowania między uległymi wobec lokalnych bonzów władzami miasta (ciekawe, że im wyższe stanowisko, tym większy dureń), agresywną prasą oraz paskudnie nielojalnymi współpracownikami i podwładnymi, a to nieprzekonująco przedstawiona konieczność wybierania między karierą a życiem rodzinnym…

Pierwszy tom cyklu „Andy Brazil” (a może „Judy Hammer”, bo informacje na ten temat w polskich i amerykańskich mediach bywają sprzeczne). W każdym razie po kolejne już nie sięgnę, choć uważam, że kobietom – przez te rozbudowane nad miarę wątki emocjonalne i psychologiczne – może się „Gniazdo szerszeni” podobać. Nie, książka nie jest aż tak bardzo zła, ale wolę swój uciekający czas poświęcić dziełom innych autorów. Wcześniejszy cykl Patricii Cornwell, o przygodach nieustraszonej dr Scarpetty, był chyba jednak ciekawszy.

poniedziałek, 18 grudnia 2017

Może mi ktoś to jakoś wyjaśnić?

Wojewoda Adrian Czubak poinformował, że zgodnie z prawem jakie daje mu ustawa dekomunizacyjna, wydał zarządzenia w sprawie zmian nazw trzech ulic w Opolu.

1. Ulica Dąbrowszczaków zmieni nazwę na ul. Zawiszaków. 
2. Ulica Obrońców Stalingradu będzie przemianowana na ul. Jerzego i Ryszarda Kowalczyków. 
3. W przypadku ulicy prof. Kulczyńskiego zdecydował, że nowym patronem ulicy będzie biskup Franciszek Jop, pierwszy ordynariusz diecezji opolskiej.

Ad. 1
Dąbrowszczacy to, według Wikipedii*: XIII Brygada Międzynarodowa im. Jarosława Dąbrowskiego (potocznie: Dąbrowszczacy) – ochotnicze oddziały wojskowe, tworzone głównie przez Polaków, w tym emigrantów, a także inne osoby posiadające obywatelstwo II RP, uczestniczące w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939 i walczące w składzie Brygad Międzynarodowych po stronie wojsk republikańskich przeciwko zbuntowanym oddziałom nacjonalistycznym dowodzonym przez gen. Francisco Franco, wspieranym przez nazistowski rząd III Rzeszy i faszystowski rząd Włoch.
Przyznam, że nie rozumiem. Dąbrowszczacy w latach trzydziestych ubiegłego wieku walczyli w Hiszpanii z włoskimi faszystami i z tego powodu w nowej Polsce uznawani są za komunistów?
A Zawiszacy to**: Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza”. Bez komentarza.

Ad. 2
Stalingrad był broniony przez żołnierzy i mieszkańców tego miasta przed hitlerowcami. Jeśli ludzie bronią swoich domów, rodzin, miasta przed zbrodniczym najeźdźcą, to coś w tym złego? Myśmy, Polacy, też próbowali bronić się przed Niemcami – czy to czyni ze wszystkich Polaków, obrońców Westerplatte, poczty w Gdańsku, Warszawy itd., komunistów?
Bracia Kowalczykowie wysadzili aulę WSP w Opolu. Ich bomba wybuchła zbyt wcześnie (w nocy), więc nie było ofiar w ludziach. Czy to tylko mnie się wydaje, że wysadzanie obiektów użyteczności publicznej, to po prostu terroryzm?

Ad. 3
Stanisław Kulczyński - botanik, wykładowca na UJ, członek PAN.  W czasie wojny był delegatem Rządu RP na wychodźstwie na Obszar Lwowski. W okresie sowieckiej okupacji Lwowa nadal prowadził działalność naukową. W pracy naukowej zajmował się systematyką roślin, ekologią, fitosocjologią (głównie Tatr) i paleobotaniką.
Biskup… właściwie tyle chyba wystarczy, dalszy komentarz jest przecież zbędny.


W Strzelcach Opolskich na siłę i wbrew woli mieszkańców ma być zmieniona nazwa ulicy Jana Rychla. Jan Rychel to były mieszkaniec miasta, którego Niemcy zamknęli w obozie zagłady za szerzenie polskości. Cudem przeżył, a po wojnie rozwijał w Strzelcach bankowość spółdzielczą. Dostał się nawet do Sejmu PRL, ale został wyrzucony za opozycyjną postawę. Zdaniem mieszkańców miasta - to osoba zasłużona dla polskości.



Mógłby mi ktoś wyjaśnić, o co tu naprawdę chodzi? Co tu się dzieje? Po co to wszystko? Ja najwyraźniej za głupi jestem i nie kumam… :-(





--

piątek, 8 grudnia 2017

Dawno, dawno temu, tak blisko

„Wieko. Felietony dla częściowo zmarłych oraz ledwo żywych” – Marian Buchowski

Dla kogo jest ta książka?

a) Dla ludzi w średnim wieku i starszych. Żeby zrozumieli, że to nie oni zwariowali, że z ich pamięcią nic się dziwnego nie porobiło.
b) Dla młodszych nieco, choć może nie nastolatków (chyba że tych bardziej rozgarniętych), żeby dotarło do nich, że rzeczywistość i oficjalna propaganda (tej czy innej opcji politycznej) to jednak niezupełnie to samo.
c) Dla tych, którzy lubią i potrafią się pośmiać, także z samych siebie.

Marian Buchowski – publicysta (jego teksty drukowały „Opole”, „Trybuna Opolska”, „Odra”, „Indeks”, „Kultura”, „Polityka” i wiele innych), pisarz, poeta, autor fascynujących książek o Edwardzie Stachurze i jego czasach, laureat wielu prestiżowych nagród. „Wieko” jest zbiorem jego felietonów z lat… Ano, właśnie, spróbujmy to odgadnąć na podstawie dwóch cytatów.

„Czekam więc z utęsknieniem także na czasopismo autentycznie opozycyjne i wiarygodne, którego opozycyjność będzie wynikała wyłącznie z troski o lepsze jutro nas wszystkich, a nie tylko niektórych z nas. Dziś serwuje mi się nieomal wyłącznie propagandowy jad lub wazelinę, a ja (i – jak słyszę – jest takich coraz więcej) po takim menu najzwyczajniej rzygam”[1].

„…jak długo jeszcze, nienawiść do wszystkiego, co miało jakikolwiek związek z PZPR, będzie mogła stanowić główną siłę napędową dla wielu przedstawicieli niedawnej opozycji?”[2]

Kto zorientował się albo domyślił, że te teksty powstały (i były drukowane!!!) ponad ćwierć wieku temu, ten wygrywa.

Istotna uwaga. Marian Buchowski nie należy do miłośników tzw. „komuny”, fakt, że drwi z postkomunistycznej sceny politycznej w Polsce (i nie tylko) nie oznacza jeszcze, że jest komunistą. To akurat zastrzeżenie zrobiłem ze względu na tych czytelników, których propaganda skutecznie przekonała, że „jak nie jesteś z nami, to jesteś przeciwko nam”. Jeśli komuś nie podoba się PO, to nie znaczy automatycznie, że jest zwolennikiem PiS – i odwrotnie; podobnie jest właśnie z „komuną”.

„Wieko” zawiera felietony nie tylko polityczne. Uwielbiam humor Buchowskiego, bo plasuje się on na naprawdę dobrym poziomie, choć czasem trzeba się nieźle nagłówkować, żeby zorientować się, że autor robi sobie jaja, kpi, ironizuje, szydzi z kogoś lub czegoś. Ten akurat żart, kończący tekst na temat równouprawnienia, nie powinien stanowić wyzwania dla nikogo: „Precz z dotychczasową karykaturą równouprawnienia kobiet: niech każdy robi to, do czego został stworzony. A więc: górnicy – do gór, literaci – do piór, rolnicy – do ról, a kobiety – na piedestał!”[3]. Albo hasło: „Mniej zer na banknotach – więcej na stanowiskach”[4].

Boki zrywałem ze śmiechu podczas lektury tekstu „Okolice Europy”, traktującego o możliwościach spędzenia wolnego czasu po godzinie 23:00 w Opolu. Okazuje się, że w tym czasie można pójść do „Europy”, to jest znanej restauracji z kawiarnią w centrum miasta, albo do Nocnego Pogotowia Stomatologicznego (kawiarnia „Europa” istnieje do dziś, Nocne Pogotowie Stomatologiczne, niestety, nie). W obu tych miejscach można było szybko stracić zęby – w „Europie” bez książeczki ubezpieczeniowej. Natomiast Pogotowie nie zapewniało tańców.

Ważnym i arcyzabawnym elementem książki są kapitalne ilustracje Leszka Ołdaka, grafika, plakacisty, rysownika, ilustratora.


--
[1] Marian Buchowski, „Wieko”, wyd. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emanuela Smolki w Opolu, 2017, s. 15.
[2] Tamże, s. 12-13.
[3] Tamże, s. 183.
[4] Tamże, s. 29.

wtorek, 5 grudnia 2017

Stanisław Grzesiuk - swój chłop

„Grzesiuk. Król życia” – Bartosz Janiszewski


Stanisław Grzesiuk (1918-1963) – autor trzech książek: „Boso, ale w ostrogach”, „Pięć lat kacetu” i „Na marginesie życia”. Aktywny członek partii komunistycznych (PPR i PZPR), radny Rady m.st. Warszawy, zastępca dyrektora (a nie skończył nawet szkoły zawodowej!) kilku placówek służby zdrowia. Ateista, wrogo nastawiony do polskiego kleru katolickiego. Z pewnym talentem, ale głównie z zamiłowaniem wykonywał uliczne piosenki warszawskie. Grywał na bandżoli i mandolinie. Całe życie nadużywał alkoholu. Zmarł z powodu gruźlicy.

Grzesiuk – a raczej jego książki, bo nie on sam – był elementem mojego wychowania i dorastania prawie tak ważnym jak Winnetou, Zorro, Huckleberry Finn czy kilku innych jeszcze bohaterów powieści i filmów dla młodzieży. „Boso, ale w ostrogach” podsunęła mi matka, kiedy miałem 13-16 lat. O tym, że napisał jeszcze dwie inne książki, dowiedziałem się już sam, wiele lat później. Wszystkie trzy przeczytałem po kilka razy, choć „Boso, ale w ostrogach” pozostała tą, z którą czułem się najbardziej związany emocjonalnie. Dość długo też nie zdawałem sobie sprawy, że opowieści tych autor nie pisał chronologicznie, że zaczął od wspomnień obozowych. W każdym razie wszystkie one w moim życiu to były, i są w jakimś sensie nadal, elementy ważne, na nich, między innymi, budowałem postawę męskiej dumy i honoru. Mnóstwo lat przekonany byłem, że Grzesiuk opisywał w swoich książkach prawdę i tylko prawdę, przecież pisał o sobie i dobrze, i źle, dlatego właśnie wydawał mi się absolutnie wiarygodny.

Miałem kiedyś znajomego warszawiaka. Pewnego razu zwierzyłem mu się ze swoich „grzesiukowych” sentymentów i pomysłu, żeby przy jakiejś okazji poszukać w stolicy miejsc opisywanych w „Boso, ale w ostrogach”. Dowiedziałem się wtedy, że nawet jeśli jakieś fragmenty miasta przetrwały wojnę, to i tak wyglądają obecnie zupełnie inaczej, niż przed wojną, ale też że Grzesiuk mocno tę swoją historię zafałszował, że w rzeczywistości aż tak idealny (jak w tych swoich książkach) jednak nie był. W pierwsze uwierzyłem bez zastrzeżeń, w drugie… niezupełnie.

Pierwszy raz zobaczyłem żywego Grzesiuka jakieś 4-5 lat temu na Youtube (https://www.youtube.com/watch?v=NsIjKIO4YnM ). Ten tłustawy pot na twarzy, typowy dla nałogowych pijaków na kacu, chrapliwy „przepalony” głos… No, nie zrobił na mnie dobrego wrażenia, wyobrażałem go sobie inaczej. Od tego momentu byłem już w stanie stopniowo weryfikować swoje dziecinne wyobrażenia o Staśku Kozaku z Tatrzańskiej ulicy. Podobnie zresztą było z Himilsbachem, z „autorką” książki „My, dzieci z dworca ZOO” i paroma innymi idolami młodych lat. Czas byłby się przyzwyczaić, nieprawdaż?

Po książkę Janiszewskiego sięgnąć musiałem. Mógłbym sobie darować biografie całej gromady autorek współczesnych powieści kobiecych, ale Grzesiuka – nigdy w życiu! Więc przeczytałem i przyznaję, że mam w związku z lekturą mieszane uczucia (mieszane uczucia są ponoć wtedy, gdy się narobi w gacie, bo z jednej strony to ulga, ale z drugiej – wstyd). Czy to naprawdę rzeczowa, obiektywna biografia, czy może opowieść jeszcze jednego wielbiciela Grzesiuka, prywatna, osobista i bardzo tendencyjna?

Bartosz Janiszewski nieustannie miota się między dwoma trudnymi do pogodzenia postawami. Z jednej strony chyba jednak zależy mu na prawdzie, ale z drugiej – kiedy ta prawda mocno mu się nie podoba – stara się tłumaczyć Grzesiuka, usprawiedliwiać go. Ukradł kobiecie pieniądze z torebki? No… tak, ale jej się to należało, bo nie chciała dać zarobić chłopakom na kortach. Przyjmował hurtowe dawki etanolu, czyli po prostu był pijakiem? No… tak, ale upijał się zawsze na wesoło. Nie był wirtuozem gry na bandżoli i śpiewu? No… tak, ale tysiące ludzi lubiły go jednak słuchać. Nieprawdziwie opisał biedę w swoim rodzinnym domu, a z ojca zrobił nieomalże sadystę alkoholika, tak że nawet pozostali członkowie rodziny mieli do niego o ten fałsz poważne pretensje? No… tak, ale… Bił innych więźniów w obozie koncentracyjnym? No… tak, ale…

Książki Grzesiuka są nadal bardzo dobre. Książka Janiszewskiego o Grzesiuku to też pozycja bardzo dobra i warta poznania ponad wszelką wątpliwość. Może rzeczywiście za dużo w niej osobistych sentymentów autora, ale jeśli pamiętać, że nie jest dokumentem w ścisłym tego słowa znaczeniu, to wszystko w porządku i czyta się znakomicie. Tym bardziej, że zawiera wiele archiwalnych zdjęć. To tylko ja muszę się co rusz rozstawać z jakimiś naiwnymi i romantycznymi przekonaniami z dzieciństwa na temat pisarzy, poetów, aktorów, co czasem bywa przykre.